Alım/Satım Araçları

BIST Pay Piyasası

Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir.
Pay Piyasası’nda işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir. 

Şirketimiz BIST Pay Piyasasında yatırımcılarına aşağıdaki pazarlar ve piyasalarda hizmet vermektedir:

- Yıldız Pazar
Halka açık piyasa değeri 100 M TL’nin üstünde olan şirketler yada BIST100 kapsamındaki şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.

- Ana Pazar
Halka açık piyasa değeri 25 milyon TL’nin üzerinde ve 100 M TL’nin altında olan şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır. 25 M TL kriteri ilk defa halka arz edilen şirketler için geçerlidir ve mevcut şirketler arasında halka açık değeri 25 M TL’nin altında olup Ana Pazarda işlem gören şirket olabilir.

- Gelişen İşletmeler Pazarı
Gelişme ve büyüme potansiyeline sahip, halka açık piyasa değeri 25 M TL’nin altında olan şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır. GİP’te 2 yıl süreyle işlem gören şirketler Yıldız ve Ana Pazara geçiş başvurusu yapabilirler.

- Yakın İzleme Pazarı
Belirli gelişmelerin oluşması halinde Yıldız Pazar, Ana Pazar, Gelişen İşletmeler Pazarı ve Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı’ndan çıkarılan şirketlerin paylarının Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.

- Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı
Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri, aracı kuruluş varantları ve sertifikalar kot içi pazar niteliğindeki Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem görmektedir.

- Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı
Halka arz olmadan sadece nitelikli yatırımcılara ihraç yapan şirketlerin paylarının sadece nitelikli yatırımcılar arasında işlem görebileceği pazardır.

- Piyasa Öncesi İşlem Platformu
Halka açık statüde olup, payları Borsada işlem görmeyen şirketlerden, SPK tarafından bu Platformda işlem görmesine karar verilenlerin payları Piyasa öncesi işlem platformunda işlem görecektir (eski uygulamadaki Serbest işlem platformu).

Birincil Piyasa
Pay ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Pay Piyasası Sistemi aracılığıyla Borsada halka arz edilecek payların birincil piyasa işlemleri saat 10:30-12:30 arasında yapılmaktadır.

Toptan Satışlar Pazarı
Toptan Satışlar Pazarı, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Yeni Pay Alma Hakları İşlemleri
Payları Borsada işlem gören şirketlerin nakdi sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri yeni pay alma hakkı kullanma süresi içinde, söz konusu payların üzerinde bulunan yeni pay alma haklarının alınıp satılması için, Borsaca belirlenecek süre içinde "R" özellik koduyla yeni pay alma hakları sıraları işleme açılır. Rüçhan hakkı kuponları, Pay Piyasasında geçerli olan kurallarla işlem görür.

Viop Nedir?

Vadeli İşlem Piyasaları 
Polen Menkul Değerler A.Ş., Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında  alım satım işlemlerinde aracılık faaliyetinde bulunma yetkisine sahiptir. 
Vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikteki malı, kıymetli madeni, finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını ya da dövizi, alma/satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir.
Vadeli işlem piyasaları; üreticiler, ithalat ve ihracatçılar, portföy yöneticileri ve yatırımcılara fiyatların gelecekteki seyirleri hakkında yol gösterici olarak, risk ve stok yönetimini kolaylaştırırlar. Bunun yanı sıra, VİOP spot piyasalara oranla daha düşük miktarlarda sermaye ile işlem yapabilme imkânı sunmaktadır. Spot piyasalarda işlem tutarının tamamı tahsil edilirken, vadeli piyasalarda işlem daha düşük miktardaki teminat ile yapılabilmektedir. 
Yatırımcılar VİOP sözleşmesi imzaladıktan sonra elektronik platformlar üzerinden işlemlerini piyasada gerçekleştirebilirler. İşlem yapmak için gerekli teminatlar VİOP’ta otomatik olarak nemalandırılır.

Neden Vadeli İşlemler?
Vadeli İşlemlerin Avantajları
Vadeli işlemlerin yatırımcıya sunmakta olduğu bazı avantajlar;
Korunma amaçlı işlemler: Spot piyasada pozisyonu olup fiyat riskinden korunmak isteyen yatırımcıların gelecekteki fiyatı sabitlemek amacıyla gerçekleştirdiği işlemler.

Arbitraj amaçlı işlemler: Aynı anda, aynı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü piyasalar arasındaki fiyat farkları veya spot piyasa ile vadeli piyasa arasındaki fiyat farklılıklarından faydalanarak kar elde etmek amacıyla yapılan işlemlerdir.

Riski yönetme amaçlı kullanım olanağı: Spot piyasada, sermaye piyasası aracı ya da emtiada pozisyonu olup fiyat riskinden korunmak isteyen yatırımcılar gelecekteki fiyatı sabitlemek amacıyla VİOP’ta işlem yapabilirler. Spot piyasadaki beklenmedik değişimlerden korunmak isteyen yatırımcılar, vadeli piyasalarda spot piyasadaki pozisyonlarının ters yönünde pozisyon alırken, opsiyon sözleşmelerinde doğru uygulanacak stratejiler yoluyla korunma sağlarlar.

Emtialara yatırım yapma imkanı: Emtialarda fiyat dalgalanmalarını spot piyasalarda değerlendirmek zor ve maliyetlidir. VİS alıp satarak hiç fiziki teslime gitmeden bu fiyat hareketlerinden yararlanabilmek mümkündür.
Borsa İstanbul VİOP’ta, portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanmakta ve portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Takasbank tarafından SPAN algoritması kullanılmaktadır. SPAN algoritmasında, değişik fiyat ve volatilite (oynaklık) değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum risk göz önünde bulundurularak, teminat tutarı portföy bazında hesaplanmaktadır. SPAN kullanılarak, değişik fiyat ve volatilite değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum olan tarama riski (scan risk) değeri, vadeler arası yayılma riski, teslimat ayı risk değeri ve ürünler arası yayılma risk offset değerleri göz önünde bulundurularak, teminatlandırılacak tutar portföy bazında hesaplanmaktadır. Böylece üyeden talep edilecek teminat tutarı, bir günlük takas sürecini güvenceye alacak şekilde tahmin edilmektedir. SPAN algoritmasında baz teşkil eden parametre dosyası Takasbank tarafından günlük olarak ilan edilmektedir.

Başlangıç Teminatı: VİOP'ta işlem gören bir sözleşmede, pozisyon almak (almak ya da satmak) için, Takas Merkezine yatırılması zorunlu olan asgari tutar başlangıç teminatıdır.

Sürdürme Teminatı: Piyasadaki günlük fiyat değişimleri karşısında güncellenen teminat tutarlarının ve teminat olarak bulundurulması gereken varlık kompozisyonunun korunması gereken asgari düzeydir. Teminat tutarının sürdürme teminatı seviyesinin altına inmesi durumunda, Takasbank tarafından teminat tamamlama çağrısı yapılır.

Olağanüstü Durum Teminatı: Borsa Yönetmeliğinde belirlenen esaslar çerçevesinde Borsa tarafından başlangıç teminatına ek olarak olağanüstü durum teminatı da talep edilebilir.

Varant Nedir?

Varant, elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da dayanak göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan, belirli bir tarihte ya da belirli bir tarihe kadar, alma ya da satma hakkı verir, yükümlülük getirmez. Daha özet bir ifade ile varant, menkul kıymetleştirilmiş bir opsiyondur.
Varant satın alan yatırımcı dayanak varlığın kendisini değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır. Varantlardaki risk, ödenen primle sınırlıdır. Varantlar BIST’de tıpkı hisse senetleri gibi piyasa yapıcılı sürekli müzayede sistemiyle işlem görmektedirler. Varantlarda takas, vade içinde hisse senetleriyle aynıdır (t+2). Vade sonunda ise ekonomik olarak anlamlı bir değer yaratıyorsa, varantlardan doğan hak takas bitiminden bir iş günü sonra kullanılır.
Yatırımcılar çerçeve sözleşme haricinde varant risk bildirim formunu imzalayarak varantlarda elektronik platformlar üzerinden emirlerini gerçekleştirebilmektedirler. Varantlar diğer sermaye piyasası araçlarına teminat olarak kabul edilmez ve varantlarda kredili işlem yapılamaz.

Varant’ın Avantajları
Varantlar, BIST’de tıpkı hisse senetleri gibi piyasa yapıcılı sürekli müzayede sistemiyle işlem görmektedirler. Varantlarda takas, vade içinde hisse senetleri ile aynıdır (t+2). Vade sonunda ise; ekonomik olarak anlamlı bir değer yaratıyorsa, varantlardan doğan hak takas bitiminden bir iş günü sonra kullanılır.
Varantlar serbest marjla işlem görmektedirler. Ancak işlemler, kotasyon fiyat aralığı içinde (Kotasyon dahil) gerçekleşir.

» Varantlarda açığa satış işlemine izin verilmez.
» Varantlar, ödünç işlemlerine konu olamaz.
» Varantlarda kredili işlemlere izin verilmez.
» Varantlarda emir iptali her zaman serbesttir. Emir bölme işlemi hisse senetleri ile aynı kurallar ile yapılır.
» Varantlarda fiyat ve miktar iyileştirme / kötüleştirme serbesttir.
» Varantlarda özel emirlere izin verilir. (Kotasyon aralığı dışında da olabilir)
» Varantlarda açılış seansı yapılmaz. İşlemler sabah, saat 9.50 ve öğleden sonra 14.20’de başlar.
» Varantlarda piyasa yapıcı tarafından kotasyon verilmeden emir kabulü ve işlemler başlamaz.
» Varantlar için ihraççı tarafından belirlenmiş bir kullanım fiyatı vardır. Kullanım fiyatı, varanttan doğan hakkın kullanılması halinde, dayanak varlığın hangi fiyattan alınabileceği ya da satılabileceğini gösteren fiyattır. Kullanım tarihinde, bu fiyattan işlemi gerçekleştirmek ekonomik yarar sağlayacaksa varant işleme konulur.
» Varantlarda önceden belirlenmiş bir vade tarihi vardır. Vade tarihi, ihraç esnasında belirlenmektedir. Avrupa tipi varantlarda, hak sadece vade sonunda kullanılabilirken, Amerikan tipi varantlarda vade sonuna kadar istenilen bir tarihte kullanım hakkı vardır.

 

 

Parite